Επανεξέταση της εργασιακής θεωρίας της αξίας του Μαρξ, Chai-on Lee

Παραθέτουμε παρακάτω αποσπάσματα της μετάφρασης του άρθρου του Chai-on Lee (Εθνικό Πανεπιστήμιο Chou-nam, Κορέα) στην Cambridge Journal of Economics 1993, 14, 463-78, με τίτλο Επανεξέταση της εργασιακής θεωρίας της αξίας του Μαρξ (Marx's labour theory of value revisited), σε μετάφραση από την αγγλική γλώσσα του Διονύση Περδίκη και επιμέλεια του κειμένου από τον Δημήτρη Μουστάκα.

Το σύνολο της μετάφρασης μπορεί να αναγνωστεί σε μορφή pdf κάνοντας κλικ στον σύνδεσμο της παρακάτω εικόνας: 

Παρά τον τίτλο του άρθρου περί "επεναξέτασης" της μαρξικής εργασιακής θεωρίας της αξίας, ο αρθρογράφος καταπιάνεται με την υπεράσπιση της εν λόγω θεωρίας από κριτική που προέρχεται τόσο από μέρος της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας, όσο και της σραφφιανής ή (νεο-)ρικαρδιανής.

Ασχολείται με θέματα όπως ο μετασχηματισμός των αξιών σε τιμές παραγωγής, και η αναγωγή της αξίας της σύνθετης εργασίας σε απλή. 

Πρόκειται για ζητήματα των οποίων η εις βάθος κατανόηση και απαλλαγή από διαστρεβλωτικές ερμηνείες είναι απαραίτητη, προκειμένου να μελετηθούν τα σύγχρονα φαινόμενα του διεθνούς καταμερισμού εργασίας. Ειδικά εφόσον ο καταμερισμός αυτός διαχωρίζει όλο και περισσότερο

• από τη μια την σύνθετη, ειδικευμένη, διανοητική, δημιουργική ή και επιστημονική, εργασία, που απασχολείται κυρίως σε υπηρεσίες, και εν μέρει μη παραγωγική, η οποία συγκεντρώνεται κατά πλειοψηφία στις ανεπτυγμένες, ιμπεριαλιστικές επί το πλείστον, χώρες,
• και την απλή, ανειδίκευτη, χειρωνακτική, επαναληπτική-εκτελεστική, που απασχολείται παραγωγικά στη μεταποιητική και εξορυκτική βιομηχανία, η οποία συγκεντρώνεται κυρίως στις αναπτυσσόμενες, οικονομικά εκμεταλλευόμενες, και εξαρτημένες χώρες του κόσμου.

Ο τέτοιος διεθνής καταμερισμός της εργασίας από τη μια δημιουργεί μια διεθνή αγορά εμπορευμάτων και, παραγωγικών ή μη, εξαγωγών κεφαλαίου, και από την άλλη την κατακερματίζει στη βάση της πολιτικής (κρατικής) ισχύος, μέσα από κρατικομονοπωλιακές ρυθμίσεις που επεμβαίνουν στην ελεύθερη κυκλοφορία τόσο της εργατικής δύναμης, όσο και του κεφαλαίου (καταστολή μετανάστευσης, νομοθεσία πνευματικής ιδιοκτησίας, στρατιωτικο-πολιτικές επεμβάσεις κοκ). Έτσι, αναδεικνύεται σε θεμελιώδες ζήτημα η ανάπτυξη της πολιτικής οικονομίας της διεθνούς μεν, κατακερματισμένης και άνισης, δε, αγοράς, κατά την οποία προκύπτουν ερωτήματα για τα ποσοστά κέρδους, τους βαθμούς εκμετάλλευσης και την αξία της εργατικής δύναμης ανά περιοχή του κόσμου. Βλ. το κείμενο εργασίας του Δ.Π. για τον καθοριστικό ρόλο των παραπάνω για τον σύγχρονο κρατικο-μονοπωλιακό καπιταλισμό ή ιμπεριαλισμό.

Σε μια τέτοια έρευνα αποσκοπεί το ξεκαθάρισμα γύρω από τη μαρξική εργασιακή θεωρία της αξίας, στην οποία ελπίζουμε ότι συμβάλει η μετάφραση του άρθρου αυτού.

Παραθέτουμε παρακάτω την Εισαγωγή και τα τελευταία δύο μέρη του άρθρου, σε δύο ξεχωριστές ενότητες, και προσκαλούμε τον αναγνώστη να διαβάσει το σύνολο του άρθρου στο αρχείο pdf, ακολουθώντας τον παραπάνω σύνδεσμο.

Διονύσης Περδίκης

1. Εισαγωγή

Η πρόσφατη κατάρρευση των σοσιαλιστικών οικονομιών έχει κάνει πολλούς να αναρωτιούνται εάν η εργασιακή θεωρία της αξίας του Μαρξ έχει κάποια χρησιμότητα για την ανάλυση της καπιταλιστικής κοινωνίας. Αυτό ενίσχυσε προηγούμενες επιθέσεις εναντίον της χρήσης της μαρξικής θεωρίας της αξίας ως θεωρητικό εργαλείο, οι οποίες την χαρακτήρισαν ως ετοιμοθάνατη στην βάση του πλεονασμού, της θεωρητικής ασυνέπειας και της έλλειψης ρεαλισμού.

            Η πρώτη από αυτές τις κατηγορίες, ο πλεονασμός, προτείνει ότι η μαρξική κατηγορία της εργασιακής αξίας είναι ‘περιττή’ για τον καθορισμό των σχέσεων των τιμών (Sraffa, 1960), και για την εξήγηση της εκμετάλλευσης, των τάξεων, του κράτους κτλ. (Roemer, 1982, 1986, Cohen, 1981, 1982, 1986, Elster, 1982, 1985). Η δεύτερη κατηγορία, της ασυνέπειας, προτείνει ότι η έννοια της εργασιακής αξίας είναι ‘εσωτερικά ασυνεπής’ για δύο λόγους: (1) σε συστήματα συμπαραγωγής, είναι δυνατές περιπτώσεις με αρνητική υπεραξία και θετικό κέρδος (Steedman 1975, 1977)[1]; (2) οι αξίες δεν έχουν αναγκαία σχέση με τις τιμές παραγωγής, κάτι που αναδεικνύεται όταν ‘διορθώνεται’ το ‘λάθος’ του Μαρξ στον μετασχηματισμό του από αξίες σε τιμές (Bortkiewicz, 1984, Shaikh, 1977). Τέλος, η κατηγορία της έλλειψης ρεαλισμού προτείνει ότι η μαρξική εργασιακή θεωρία της αξίας είναι μεταφυσική με την έννοια ότι η ουσία της αξίας, η αφηρημένη εργασία, δεν είναι τίποτα άλλο από μια νοητική κατασκευή, χωρίς κανένα πραγματικό αντίκρισμα (Robertson, 1964).

            Προηγούμενες απαντήσεις σε αυτές τις κατηγορίες απέτυχαν να υπερασπιστούν την μαρξική θεωρία της αξίας επαρκώς για δύο κοινούς λόγους. Πρώτον, δεν απάντησαν σε αυτές κατευθείαν, αλλά επανέλαβαν δικούς τους συμβατικούς ισχυρισμούς. Δεύτερον, δεν απάντησαν σε αυτές ταυτοχρόνως, αποτυγχάνοντας να συνειδητοποιήσουν ότι τα προβλήματα, αν και αναδείχθηκαν ξεχωριστά από διαφορετικούς ανθρώπους σε διαφορετικές στιγμές, ήταν στενά συνδεδεμένα το ένα με το άλλο, σχηματίζοντας μια οργανική ενότητα. Αυτό το άρθρο σκοπεύει να υπερβεί αυτές τις ελλείψεις απαντώντας στις τρεις κατηγορίες κατευθείαν και ταυτοχρόνως.

[1] Σε μια πιο γενική κριτική αυτού, κάθε υλική δύναμη, π.χ. δύναμη φυστικιού, δύναμη ατσαλιού, κτλ., θεωρείται ως εξίσου εκμεταλλευόμενη με την εργασιακή δύναμη, διότι η αξία ενός εμπορεύματος μπορεί μια χαρά να καθορίζεται από την ποσότητα του φυστικιού (ή του ατσαλιού) που είναι έμμεσα και άμεσα αναγκαία για την παραγωγή του εμπορεύματος, και μια τέτοια θεωρία δεν είναι με κανέναν τρόπο κατώτερη της εργασιακής θεωρίας της αξίας (Bowles & Gintis, 1981, Samuelson, 1982).