Για το ...αντικαπιταλιστικό μνημόσυνο του κομμουνιστικού κόμματος νέου τύπου. Ένα σχόλιο πάνω στο άρθρο του Π.Δαμέλου

Ο Πάνος Δάμελος στο άρθρο του "Ας μην νεκρανασταίνουμε το κόμμα νέου τύπου" καταφέρεται ενάντια στη λενινιστική παράδοση για την οργάνωση των επαναστατικών εργατικών κομμάτων ως "κόμματα νέου τύπου" με ένα καθόλου γόνιμο τρόπο.




Αν και το σύντομο του άρθρου του μπορεί να αποτελεί δικαιολογία, ωστόσο το βασικό του επιχείρημα δεν σχετίζεται με το υποκείμενο της επανάστασης, τους όρους της κοινωνικής του αναπαραγωγής, και τις συνθήκες στις οποίες διεξάγεται η ταξική πάλη, αλλά με έναν επιλεκτικό εμπειρισμό που οδηγεί σε "βολικές" για τη θέση του αρθρογράφου ερμηνείες της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος. Μάλιστα, ακολουθεί μια μέθοδο προσφιλή στον αριστερίστικο λόγο: αυτή του να απομονώνεις επιλεκτικά ιστορικά παραδείγματα κατασκευάζοντας ένα βολικό "φάντασμα" του υπό μελέτη φαινομένου (αντίστοιχα συμβαίνουν και στο ζήτημα των κοινωνικοπολιτικών μετώπων...). Έτσι, το σημερινό ΚΚΕ, ή ακόμη και η Αριστερή Πλατφόρμα εντός του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρονται ως "αποτυχίες" της εσωκομματικής πειθαρχίας δήθεν "νέου τύπου", όταν στην πραγματικότητα αποτελούν παραδείγματα του τί συμβαίνει σε κόμματα που έχουν απομακρυνθεί ή αρνηθεί τελείως την παράδοση αυτή. Έτσι, μάλλον είναι ο αρθρογράφος που καταφεύγει σε αυτού του είδους τον εμπειρισμό, κι όχι οι υπερασπιστές του κόμματος νέου τύπου, όπως υπαινίσσεται στην αρχή:

Στο πάντα επίκαιρο ερώτημα «τι να κάνουμε», συνεχώς επανέρχεται στην κομμουνιστική αριστερά η απάντηση ότι χρειαζόμαστε ένα νέο, καλύτερο από τα προηγούμενα, κόμμα νέου τύπου. Είναι μία σχετικά εύκολη, «έτοιμη» απάντηση («αφού λειτούργησε πριν από εκατό χρόνια, θα λειτουργήσει και σήμερα»)  

Είναι φυσιολογικό να αναρρωτιέται κανείς τί ακριβώς θα βρίσκαμε αν χρησιμοποιούσαμε κι εμείς την ίδια μέθοδο και αρχίζαμε να ψάχνουμε για τις ιστορικές επιτυχίες ή αποτυχίες των εναλλακτικών τρόπων οργάνωσης που προτιμά ο αρθρογράφος. Τότε ίσως να αναρρωτιόμασταν τί είναι αυτό που εμποδίζει την εξωκοινοβουλευτική "αντικαπιταλιστική" και επαναστατική αριστερά, να σημειώσει επιτυχίες εκεί ακριβώς που θα τις περίμενε κανείς αν η κριτική της στο κόμμα νέου τύπου ήταν ορθή: δηλ. στο να αποκτήσει στέρεους δεσμούς με την εργατική τάξη, ή με όποια άλλη τάξη θεωρεί ότι συγκροτεί το επαναστατικό υποκείμενο.

Ο αρθρογράφος αδυνατεί να υποστηρίξει τη θέση του ότι είναι εγγενής, δομική και αναπόφευκτη η υπερίσχυση του συγκεντρωτισμού εις βάρος της δημοκρατίας στη μεταξύ τους διαλεκτική στα κόμματα που λειτουργούν με δημοκρατικό συγκεντρωτισμό.

Το επιχειρεί λίγο-πολύ ισχυριζόμενος ότι ο τρόπος οργάνωσης του επαναστατικού φορέα (πρέπει να) εξαρτάται κυρίως από τη στρατηγική επιδίωξη της κοινωνικής απελευθέρωσης, την οποία οφείλει να "προετοιμάζει" στην πράξη:

Όμως λίγα πράγματα είναι τόσο μάταια όσο το να παλεύεις για τη χειραφέτηση εκπαιδευόμενος στην υποταγή. Αν ο τρόπος που συγκροτείται και λειτουργεί η αριστερά δεν έχει στοιχεία από το μέλλον όπου «η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός θα είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων», αν δεν προετοιμάζει και δεν προετοιμάζεται για αυτό το μέλλον, το μέλλον που θα χτίσει θα μοιάζει με αυτό στο οποίο έμαθε. Όσο υιοθετούμε αυτή την ιδιότυπη θεωρία σταδίων, όπου πρώτα θα χτιστεί το κόμμα, στο οποίο θα λειτουργούμε με δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και με «το ατομικό να υποτάσσεται στο συλλογικό» (μόνο που ως «συλλογικό» έχουν καταλήξει να ορίζονται οι αποφάσεις αυτής της συγκεντρωτικής δομής), προσβλέποντας σε ένα σοσιαλιστικό μέλλον όπου το ατομικό θα συνυπάρχει αρμονικά με το συλλογικό, τόσο αυτό το σοσιαλιστικό μέλλον θα αναβάλλεται και θα εμπεδώνεται ως μια χίμαιρα, ως ένα άπιαστο όνειρο. 

Η άκρως μεταφυσική και βολουνταριστική αυτή θέση του αρθρογράφου αδυνατεί να απαντήσει σε ερωτήματα όπως:

• τί περιεχόμενο έχει το "ατομικό" και τί το "συλλογικό" εντός του επαναστατικού υποκειμένου (πχ της εργατικής τάξης), και
• αν αυτά είναι ίδια σε μια εκμεταλλευτική κοινωνία, όπως ο καπιταλισμός, στον οποίο αναπαράγεται το υποκείμενο αυτό και συμμετέχει στην ταξική πάλη, ή σε μια μεταβατική κοινωνία όπως ο σοσιαλισμός, ή και, τέλος, σε μια αταξική κοινωνία που είναι η μόνη στην οποία υπάρχουν οι υλικοί όροι, ώστε "η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός να είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων",
• αν θεωρεί ή όχι, τελικά, ότι υπάρχει αντίθεση μεταξύ του "ατομικού" και του "συλλογικού" σε μια μη αταξική κοινωνία, και πώς προτείνει αυτή να επιλυθεί εντός ενός επαναστατικού φορέα, εφόσον η "υποταγή" του πρώτου στο δεύτερο δεν του αρέσει.

Η θέση του αρθρογράφου συγγενεύει, μάλλον, με πιο πρώιμες και ανώριμες ιδεολογίες, όπως του ουτοπικού σοσιαλισμού, ή και με αναρχικές απόψεις επί του θέματος. Συνολικά, ο αρθρογράφος μας καλεί να οργανωθούμε με έναν τρόπο, ώστε να "βιώσουμε" -όσο είναι δυνατόν- την αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων στην οποία στοχεύουμε στρατηγικά, στο τώρα, πριν την επαναστατική τομή, την αλλαγή της εξουσίας, και την μακρυά περίοδο όπου δημιουργούνται οι υλικοί όροι για κάτι τέτοιο. Η συνταγή του αρθρογράφου είναι καλή για όποιον θέλει να ζήσει στη φαντασία του τον κομμουνισμό, εντός του καπιταλισμού, αλλά όχι και τόσο για όποιον θέλει πραγματικά να καταφέρει την επαναστατική υπέρβαση. Είναι ενδεικτική μάλλον συμβιβασμού με τη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα και υποχώρησης κάτω από τον αρνητικό πολιτικό συσχετισμό.

Το άρθρο αυτό έρχεται σε μια περίοδο που κυριαρχεί ένας -ελπίζω- γόνιμος προβληματισμός με έντονο το στοιχείο της αυτοκριτικής για την αδυναμία της κομμουνιστικής αριστεράς να οδηγήσει το λαό σε μια νικηφόρα έξοδο από την παρούσα καπιταλιστική κρίση. Η συζήτηση γύρω από την αναγκαιότητα ενός σύγχρονου -τόσο ως προς το πρόγραμμά του όσο και προς την οργάνωσή του- κομμουνιστικού κόμματος γίνεται όλο και πιο έντονη και πλατειά, εκκινώντας από συναγωνιστές που βρεθήκαμε τα τελευταία χρόνια εκτός ΚΚΕ, λόγω της απομάκρυνσής του συνολικά από τη λενινιστική παράδοση (πχ δείτε εδώ σχετικά με το κόμμα νέου τύπου), και αγγίζοντας και το χώρο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Το άρθρο του Π. Δαμέλου δε συμβάλει με γόνιμο τρόπο σε αυτήν τη συζήτηση και, μάλλον, έχει το χαρακτήρα αμήχανης υπεράσπισης πρακτικών εντός της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, οι οποίες έδειξαν τα όριά τους τα τελευταία χρόνια.