Σημειώσεις για τον ιμπεριαλισμό, ως το σύγχρονο, και ανώτερο στάδιο της ιστορικής εξέλιξης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής

Περίληψη

Ο σύγχρονος καπιταλισμός, είναι, κατά λογική σειρά προτεραιότητας:
- όσον αφορά τους κυρίαρχους τρόπους αναπαραγωγής του κεφαλαίου, δηλ. εκμετάλλευσης της εργασίας από το κεφάλαιο για την απόσπαση υπεραξίας:
ο καπιταλισμός όπου κυρίαρχη τάση είναι η υπερεκμετάλλευση της εργασίας ως αντιστάθμισμα στην κρίση της σχετικής υπεραξίας,
-όσον αφορά τις παραγωγικές δυνάμεις:
ο καπιταλισμός της διάκρισης της επιστημονικής εργασίας από την υπόλοιπη παραγωγική εργασία και της ανάδειξής της σε κυρίαρχη παραγωγική δύναμη,
- όσον αφορά τον τρόπο παραγωγής:
ο καπιταλισμός της αποβολής της ζωντανής, άμεσης εργασίας από την παραγωγή (προς όφελος μη παραγωγικών -(υπερ)αξίας- δραστηριοτήτων) λόγω της ευρείας χρήσης αυτοματισμών, και κατά συνέπεια, του κλονισμού της χρονικής διάρκειας της άμεσης εργασίας ως μέτρου της αξίας,
- όσον αφορά τις παραγωγικές σχέσεις:
ο καπιταλισμός στον οποίο αποκτά κυρίαρχο λόγο η νομική ιδιοκτησία του κεφαλαίου, και η χρήση της πολιτικής ισχύος που αυτή επιφέρει, για τον προσπορισμό διαφόρων ειδών προσόδων, έναντι της λειτουργίας του κεφαλαίου στην παραγωγή,
- όσον αφορά την κοινωνικοποίηση της παραγωγής μέσω του ανταγωνισμού:
μονοπωλιακός καπιταλισμός, της υπερσυγκέντρωσης του κεφαλαίου, στον οποίο γίνεται κυρίαρχος ο ρόλος διαφορετικών ειδών συστηματικών μονοπωλιακών προσόδων
- όσον αφορά την λειτουργία του κράτους στην παραγωγή:
ο απολυταρχικός καπιταλισμός στον οποίο το κράτος γίνεται αναγκαίος όρος τόσο της σχετικής υπεραξίας, μέσω της θεσμοποίησης της πνευματικής ιδιοκτησίας, δηλ., εμποδίων στην διάδοση, χρήση και αναπαραγωγή της επιστημονικής γνώσης, όσο και της υπερεκμετάλλευσης, μέσω της καταστολής της κυκλοφορίας της εργ. δύναμης (δηλ. της μετανάστευσης), κι όπου, κατά συνέπεια, η παρέμβαση του κράτους όλο και περισσότερο καταργεί την τυπική ελευθερία και ισότητα των παραγωγών, καθώς προσέρχονται στην καπιταλιστική αγορά ως κάτοχοι εμπορευμάτων (είτε κεφαλαίου, είτε εργ. δύναμης),
- όσον αφορά τη διεθνή αγορά:
ο καπιταλισμός της διεθνοποίησης της παραγωγής σε πολωμένες παραγωγικές αλυσίδες μεταφοράς (υπερ)αξίας, στους ανώτερους κρίκους των οποίων συγκεντρώνονται η ιδιοκτησία του κεφαλαίου και της νέας γνώσης, αλλά και ειδικευμένη και ακριβή εργατική δύναμη, και στους κατώτερους το μη μονοπωλιακό κεφάλαιο και η φτηνή, υπερεκμεταλλευόμενη εργασία,
-όσον αφορά τις διακρατικές σχέσεις:
ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός, όπου η πολιτικο-στρατιωτική βία χρησιμοποιούνται για την αναπαραγωγή ή/και βελτίωση της θέσης του συνολικού κεφαλαιοκράτη του κάθε εθνικού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού στις διεθνοποιημένες παραγωγικές αλυσίδες, αλλά και για την εξασφάλιση κάθε είδους πρσόδων (από την εκμετάλλευση πρώτων υλών, πλούσιου (ή εύφορου) (υπ)εδάφους κοκ)
-όσον αφορά τα εσωτερικά όρια του κεφαλαίου:
ο καπιταλισμός της κρίσης της σχετικής υπεραξίας, της αποβολής της αμέσης εργασίας -της μόνης που παράγει (υπερ)αξία- από την παραγωγή, της πτώσης του ποσοστού κέρδους λόγω της αύξησης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, ο καπιταλισμός των πιο συχνών και ισχυρών κρίσεων, έναντι της αδύναμης και ασταθούς ανάκαμψης,
- όσον αφορά τα εξωτερικά όρια του κεφαλαίου:
ο καπιταλισμός όπου το Κεφάλαιο όχι μόνο έχει κυριαρχήσει σχεδόν στο σύνολο του κόσμου, αλλά επιπλέον θέτει υπό τέτοια κυριαρχία την φύση και την ανθρώπινη κοινωνική δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων δραστηριοτήτων του μη εργάσιμου χρόνου και της αναπαραγωγής της εργ. δύναμης, του πολιτισμού κοκ, όπου γίνεται φανερός ο κίνδυνος της ολικής καταστροφής του σύγχρονου ανθρώπινου πολιτισμού (καταστροφή φυσικού περιβάλλοντος, πιθανότητα θερμοπυρηνικού πολέμου, πολιτιστική εξαθλίωση κοκ)
-όσον, αφορά, τέλος, τη θέση του στην ιστορία:
το ανώτατο, και τελευταίο στάδιο της ιστορικής εξέλιξης του καπιταλισμού, αυτό της ωριμότητας που μετατρέπεται σε παρατεταμένο και παρασιτικό γήρας, σε μια βαρβαρότητα πρωτοφανή ιστορικά, απόρροια της προσέγγισης τόσο των εσωτερικών, όσο και των εξωτερικών του ορίων, όπου η περαιτέρω ανάπτυξη και επέκτασή του εις βάρος των εναπομείναντων προ-κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής έχει ιστορικά αντιδραστικό χαρακτήρα.


Παρακάτω καταγράφω μερικές σκέψεις για τον ιμπεριαλισμό, όσο πιο οργανωμένα γίνεται, και ως σκελετό για ένα άρθρο προς δημοσίευση (στο όχι πολύ μακρυνό μέλλον ελπίζω!).

Θα συνεχίσω να δουλεύω στο κείμενο, να προσθέτω αναφορές κοκ στους επόμενους μήνες.

1. Ασχολούμαστε με τον ιμπεριαλισμό ως στάδιο της ιστορικής ανάπτυξης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Ο ιμπεριαλισμός ως φαινόμενο στις διακρατικές σχέσεις ενός παγκοσμιοποιημένου πλέον καπιταλιστικού συστήματος είναι κάτι διαφορετικό και έπεται. Χρησιμοποιούμε τον ιστορικό όρο "ιμπεριαλισμός", για το ιστορικό στάδιο, όχι απαραίτητα διότι αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο το περιεχόμενο, αλλά από μετριοφροσύνη (η επιβολή άλλου όρου προϋποθέτει το να πείσουμε πλατιά πρώτα απ' όλα για το περιεχόμενο), και από έγνοια να επικοινωνήσουμε με τα εκατομμύρια των μαρξιστών ανά τον κόσμο.

2. Περιοδολογούμε την βασική σχέση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (ΚΤΠ), δηλ. την εκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο, μέσα από την οποία αυτο-αναπαράγεται το κεφάλαιο. Η αναπαραγωγή της καπιταλιστικής κοινωνίας, δηλ. της κοινωνίας όπου κυριαρχεί ο ΚΤΠ, περνάει μέσα από την αναπαραγωγή του κεφαλαίου.

Ο ΚΤΠ προσδιορίζεται από τη διαλεκτική ενότητα των παραγωγικών σχέσεων και δυνάμεων. Αυτή είναι η κινητήριος δύναμη της εξέλιξής του.

Το κράτος αποτελεί στιγμή των παραγωγικών σχέσεων στην ταξική καπιταλιστική κοινωνία, ως η θεσμοθετημένη και οργανωμένη βία που διασφαλίζει την κυριαρχία του κεφαλαίου επί της εργασίας. Ως τέτοια δεν είναι άσχετο με τις παραγωγικές σχέσεις, αν και εμφανίζεται σε ένα πιο συγκεκριμένο επίπεδο ανάλυσης.

Η άποψη που παρουσιάζω παρακάτω δεν είναι ολοκληρωμένη. Επικεντρώνω στη μετάβαση στο ιμπεριαλιστικό στάδιο, και όχι στα προηγούμενα στάδια της ανάπτυξης του ΚΤΠ. Επίσης, δεν ασχολούμαι συγκεκριμένα με την πλευρά των παραγωγικών δυνάμεων. Από αυτήν συγκρατώ μόνο το αποτέλεσμά τους όσον αφορά την παραγωγικότητα και την κοινωνικοποίηση της παραγωγής, και όχι το πώς ακριβώς οδηγούν σε αυτά τα αποτελέσματα. Αντίστοιχα, για το κράτος, με ενδιαφέρει μόνο η επίδρασή του στο νόμο της αξίας, και όχι άλλες πλευρές του.

3. Ο πιο σύντομος και σχηματικός ορισμός που δίνω, λοιπόν, στο ιμπεριαλιστικό στάδιο, στο πιο υψηλό επίπεδο αφαίρεσης, είναι ο εξής:

Ιμπεριαλισμός είναι το στάδιο της ιστορικής ανάπτυξης του ΚΤΠ όπου αναδεικνύεται σε κυρίαρχη τάση η υπερέκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο, έναντι των άλλων δύο μορφών εκμετάλλευσης, την απόλυτης και σχετικής υπεραξίας, και η οποία βασίζεται στην διαφοροποίηση της εργασίας στο πεδίο της ταξικής πάλης εις βάρος της τυπικής ελευθερίας και ισότητας των παραγωγών.